Santa Maria Gloriosa dei Frari

Santa Maria Gloriosa dei Frari (Frari-kerk)

Venezia | Veneto | Italia

Omstreeks 1220 kwamen de Franciscaner minderbroeders (bedelmonniken, Frari) naar Venetië. Ze kregen van de doge een moerasachtig stuk grond met een verlaten Benedictijnerabdij waarin zij zich in 1236 vestigden Zij begonnen onmiddellijk met het droogleggen en bruikbaar maken van het terrein.

Ruim 100 jaar later (1340) begonnen ze met de bouw van het huidige, veel grotere klooster met kloosterkerk op dezelfde plaats. De kerk was in 1428 klaar.

Het gebouw is heel groot maar tamelijk sober uitgevoerd in baksteen. De minderbroeders hielden niet van luxe en overdreven opsmuk.

Ook het ingangsportaal aan de voorzijde is heel eenvoudig. Het wordt bekroond door drie beelden van een Madonna met kind (links), de herrezen Christus (midden) en Sint-Franciscus (rechts).

Monumenten

Binnen vallen de reusachtige grafmonumenten op. Die monumenten zijn typisch voor een bedelordekerk want gilden en rijke en machtige families in de stad schonken veel geld aan de kerk en mochten in ruil daarvoor (graf-)monumenten en altaren laten plaatsen.

Zeer indrukwekkend zijn het monument voor Antonio Canova (2e links) en het grafmonument van doge Giovanni Pesaro (3e links).

Het monument voor Canova is een sentimenteel neoclassicistisch gevaarte gemaakt door zijn leerlingen op basis van het model dat Canova maakte voor de tombe van Maria Christina van Oostenrijk (Wenen).

Het monument voor Doge Giovanni Pesaro is gemaakt door Melchior Berthel en Bernardo Falcone da Lugano volgens plannen van Baldassare Longhena. Vier imposante atlanten van gekleurd marmer gaan zichtbaar gebukt onder de zware last. Het zijn Moorse slaven maar de beeldhouwer lijdt als het ware met hen mee. Daarboven zit op een troon en onder een baldakijn van verschillende kleuren marmer de doge, gedragen door fabelwezens en omgeven door allegorische figuren. Links op gelijke hoogte van de doge zien we Geloof en Moed, rechts Eendracht en Rechtvaardigheid. De figuren aan de uiteinden verbeelden de Overwinning (links) en de kennis (rechts). Opvallend is dat de doge niet is gestorven maar 'ontleefd' (DEVIXIT ANNO MDCLIX) en dat hij vervolgens - in steen - 'herleefde' (REVIXIT ANNO MDCLXIX).

Schilderijen

De kerk herbergt ook enkele topstukken van schilderkunst uit de renaissance.

Zeer fraai is de Pala Pesaro van Titiaan (4e links) op het altaar van de Onbevlekte Ontvangenis. Het altaarstuk werd gemaakt in opdracht van Jacopo Pesaro, bisschop van Pafo (Cyprus) ter herinnering aan de overwinning op de Turken bij het eiland Santa Maura. Met een diagonaal van linksonder naar rechtsboven worden de onderdanigheid en dankbaarheid van de knielende Jacopo uitgedrukt. Zijn familieleden knielen aan de andere kant. Een jongetje kijkt verstrooid naar de beschouwer. Links wordt een gevangen genomen Turk afgevoerd. Op de trap lijkt Petrus als bemiddelaar het dankgebed in ontvangst te nemen. Naast Maria staan Sint-Franciscus en Sint-Antonius van Padua, de belangrijkste Franciscaner heiligen.

Al even spectaculair is de Maria Hemelvaart van Titiaan in het hoogkoor. Het schilderij werd in 1516 besteld door de prior van het klooster en in 1518 afgeleverd. Het schilderij was - met al zijn dynamiek - zo vernieuwend dat men het aanvankelijk niet wilde afnemen. Het bestaat uit drie delen: de aardse wereld van de apostelen, de overgangsfase waarin Maria zich te midden van cherubijnen bevindt in een gloeiend licht, en de eeuwige tussen de wolken.

Een derde wonderschoon schilderij bevindt zich in de sacristie (toegang aan het eind van de rechterzijbeuk). Het is van Giovanni Bellini en stelt Maria met het kind Jezus en de heiligen Nicolaas en Petrus (links) en Marcus en Benedictus (rechts) voor. Prachtig is het zachte, gouden licht dat de figuren haast onstoffelijk maakt in contrast met het heldere licht 'van buiten'. Geraffineerd is ook de illusie van de perspectivische ruimte in het schilderij als voortzetting van de schilderijlijst waardoor de scene zich in een kapelletje lijkt af te spelen. uiterst links en rechts zien we zelfs een doorkijkje op een landschap. In de schijnbare apsis is een tekst geschilderd: IANUA CERTA POLI DUC MENTEM DIRIGE VITAM: QUAE PERAGAM COMMISSA TUAE SINT OMNIA CURAE (Zekere toegang tot de hemel, leidt mijn geest, leidt mijn leven, moge alles wat ik doe aan uw zorgen zijn toevertrouwd.)

Koorbanken

Tenslotte zijn de koorbanken iets om bij stil te staan. Deze banken werden door de monniken gebruikt voor het zingen van de getijden. Ze zijn zeer fijn uitgewerkt en worden toegeschreven aan Marco en Francesco Cozzi en een onbekende beeldhouwer die afkomstig was uit Straatsburg.

Kruisgang

Na het bezoeken van de kerk is het ook wel aardig om de kruisgang van de kerk te bekijken (ingang enkele tientallen meters rechts naast de voorgevel van de kerk.